Doksylamina – jak działa?

Doksylamina może pomóc rozwiązać problem sporadycznie występującej bezsenności. Co warto o niej wiedzieć? Na czym polega mechanizm jej działania i dla kogo jest przeznaczona?

Czym jest doksylamina?

Doksylamina jest substancją zaliczaną do leków przeciwhistaminowych pierwszej generacji. Leki przeciwhistaminowe powszechnie kojarzą się z działaniem antyalergicznym. I słusznie, ponieważ hamują one reakcje uczuleniowe organizmu. Współcześnie jednak w leczeniu alergii przeważnie stosuje się leki nowej, drugiej i trzeciej generacji, które w znacznie mniejszym stopniu oddziałują na układ nerwowy, nie wywołując tylu efektów ubocznych. Leki przeciwhistaminowe starszej generacji natomiast działają na ośrodkowy układ nerwowy, wykazując właściwości uspokajające i nasenne. Takim lekiem jest m. in. doksylamina – składnik preparatów ułatwiających zasypianie, powszechnie dostępnych w aptekach. Substancja ta nie tylko blokuje przyłączanie histaminy do receptorów histaminowych H1, ale też działa przeciwwymiotnie. Jest łatwo przyswajalna, a jej metabolizm odbywa się w wątrobie. Nie wykazuje działania uzależniającego, charakterystycznego dla niektórych leków uspokajających, co zwiększa bezpieczeństwo jej stosowania. Warto jednak zaznaczyć, że doksylamina przeznaczona jest do krótkotrwałego, objawowego leczenia bezsenności występującej sporadycznie.

Jak działa doksylamina na sen?

Doksylamina łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego, czemu zawdzięcza swoją szybkość działania. Maksymalne stężenie w organizmie występuje 2-3 godziny od zażycia leku, ale efekt działania zauważalny jest wcześniej (już po 30 minutach od zażycia tabletki). Podsumowując, warto podkreślić, że doksylamina ma działanie:

• uspokajające,
• nasenne.

Działanie sedacyjne (uspokajające) utrzymuje się przez kilka godzin. Niekiedy senność może występować jeszcze w ciągu dnia następującego po zażyciu leku, jednak zwykle świadczy to o przyjęciu zbyt dużej dawki lub indywidualnej wrażliwości na substancję leczniczą. Jeśli jednak dawkowanie dobrane jest właściwie, lek nie powinien wywoływać senności, uczucia zmęczenia czy otępienia w ciągu dnia. Doksylamina nie powinna też utrudniać rannego wstawania.

Efekty jej działania sprawiają, że nie wolno po niej prowadzić pojazdów ani obsługiwać urządzeń mechanicznych i maszyn. Substancja w znaczącym stopniu upośledza czujność i zdolności reakcji na bodźce. Pojazdy można prowadzić dopiero wtedy, gdy jej stężenie w organizmie spadnie całkowicie.

Doksylamina a melatonina

Doksylamina nie jest jedyną powszechnie stosowaną substancją o działaniu usypiającym. Oprócz niej popularnością cieszą rozmaite preparaty ziołowe oraz melatonina – syntetyczny odpowiednik naturalnie wydzielanego przez ludzki organizm „hormonu snu”. Jaka jest różnica między doksylaminą a melatoniną? Co wybrać, kiedy sen długo nie nadchodzi lub ciągłe nocne wybudzanie prowadzi do niewyspania? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ zależy od wielu czynników, takich jak choćby przyczyna występujących zaburzeń. Melatonina produkowana jest przez organizm w sposób naturalny nocą, dlatego zaleca się ją m. in. pacjentom, u których rytm dobowy jest zaburzony (np. osobom pracującym w nocy lub podróżującym między różnymi strefami czasowymi). Jeśli jednak zasypianie utrudnione jest mimo zachowania cyklu dobowego, doksylamina może okazać się skuteczniejszych rozwiązaniem. O radę można poprosić lekarza lub farmaceutę, przestrzegając zaleceń co do ich stosowania i dawkowania.

Dawkowanie doksylaminy

Środki zawierające doksylaminę przeznaczone są wyłącznie dla osób dorosłych (powyżej 18 roku życia). Przyjmowanie zbyt dużych dawek nie zwiększa skuteczności leku, natomiast może negatywnie wpływać na zdrowie. Maksymalna dawka dopuszczalna substancji to 25 mg na dobę, jednak zaleca się rozpoczynanie stosowania od dawek mniejszych (12,5 mg) i obserwowanie reakcji organizmu. Jeśli mniejsza dawka rozwiązuje problem i ułatwia zasypianie, należy przy niej pozostać, jeśli nie – powoli ją zwiększać.

Jakiekolwiek wątpliwości związanie z dawkowaniem doksylaminy należy skonsultować z lekarzem. Trzeba pamiętać, że dostępne w aptekach preparaty z doksylaminą mogą różnić się zawartością substancji w jednej tabletce. Przed zastosowaniem jakiegokolwiek zakupionego preparatu bez recepty należy poradzić się farmaceuty lub zapoznać z zaleceniami producenta dotyczącymi jego dawkowania oraz sposobu przyjmowania.

Jak wyglądają interakcje doksylaminy z innymi lekami? Przede wszystkim nie powinno się przyjmować jej jednocześnie z innymi lekami wpływającymi na ośrodkowy układ nerwowy, np.:

• lekami antydepresyjnymi,
• lekami psychotropowymi,
• środkami przeciwdrgawkowymi,
• lekami zwiotczającymi mięśnie,
• innymi lekami antyhistaminowymi itd.

Leki takie powielają działanie sedacyjne, co w konsekwencji może prowadzić do groźnego dla zdrowia i życia przedawkowania substancji o podobnych właściwościach. Stosowanie doksylaminy nie jest zalecane w ciąży, chyba że potencjalna korzyść dla matki przewyższa potencjalne ryzyko dla rozwijającego się płodu i lekarz uzna to za właściwe. Nie wolno natomiast przyjmować jej w okresie karmienia piersią ciąży.

Czy doksylamina dostępna jest bez recepty?

W Polsce wiele środków o działaniu nasennym (nie tylko tych ziołowych) dostępnych jest w aptekach bez recepty. Doksylamina jest jednym z nich. Z reguły wszystkie preparaty tego rodzaju, które kupić można bez przepisu lekarza, albo wykazują łagodne działanie sedacyjne albo zawierają substancję czynną w niewielkiej dawce.

W tym wypadku jest podobnie. Po pierwsze – stosowanie doksylaminy nie uzależnia i jest względnie bezpieczne dla ludzkiego zdrowia, po drugie – środki bez recepty zawierają maksymalnie dawkę 25 mg substancji w jednej tabletce. Leki o wyższej zawartości doksylaminy lub zawierające dodatkową, inną substancję czynną dostępne są wyłącznie na receptę.

Nawet, wybierając preparat OTC, najlepiej skonsultować się z lekarzem, który na podstawie wywiadu i ewentualnych badań zaleci odpowiednie dawkowanie i udzieli wskazówek odnośnie sposobów stosowania leku. Bez konsultacji z lekarzem doksylaminy nie powinno się stosować dłużej niż 7 dni.

Autor: Justyna Gabrysiak-Kula

Konsultacja merytoryczna: mgr farmacji Wojciech Ziółkowski

Powiązane artykuły:

Jak szybko zasnąć? Sposoby na bezsenność >>

Bezsenność na tle nerwowym – co robić? Sposoby >>

Tabletki na sen – ziołowe i bez recepty. Jakie wybrać? >>

Bibliografia:

• M. Krzystanek, A. Białek, A. Pałasz, R. Skowronek, Doksylamina w leczeniu zaburzeń snu i lęku, w: Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2016, 32 (1)
• M. Krzystanek, K. Krysta, A. Pałasz, Leki przeciwhistaminowe I generacji używane w leczeniu bezsenności – przesądy i dowody, Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2020, 36 (1), 33–40
• P. Szewczyk, A. M. Dziuba, E. Poniewierka, Melatonina – metabolizm i rola hormonu szyszynki, w: Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2018;8(2):135–139